Stowarzyszenie Kopalń Odkrywkowych

Przedsiębiorca dokonał obmiaru wyrobisk. W operacie ewidencyjnym geolog wykazał przyrosty zasobów "z tytułu lepszego rozpoznania złoża". Problem polega na tym, że przyrosty te są poza granicą udokumentowanego złoża (jeden przedsiębiorca wydobył kopalinę z poza granic pionowych, inny zaś z poza poziomych). Czy w związku z tym działalność taką należałoby potraktować jako prowadzoną z naruszeniem koncesji? Czy za kopalinę wydobytą jako przyrosty należy wnieść opłatę eksploatacyjną?

Na szybko: naruszenie granic pionowych jest traktowane jako wydobycie poza obszarem górniczym, aczkolwiek należy pamiętać, że nie każde wydobycie z naruszeniem koncesji podlega opłacie dodatkowej, a jedynie takie, które nastąpiło w stopniu rażącym.
Natomiast jeśli koncesja nie ustalała dolnej rzędnej wydobycia, to wydobycie poniżej spągu złoża wykazanego w dokumentacji nie w każdym przypadku oznaczałoby naruszenie koncesji. O pojęciu przyrostów (i dopuszczalności ich eksploatacji) piszę w komentarzu do art. 101 i wspominam nieco tutaj. Polecam przede wszystkim artykuł Marcina Baradzieja w jednym z numerów Surowców i Maszyn Budowlanych z 2012 r.

Wg mnie geolog postąpił rozsądnie co do wykazania przyrostów, natomiast owe przyrosty - w odniesieniu do pozyskanych zasobów z poza obszaru górniczego - zostały niepoprawnie zaliczone jako przyrosty z tytułu lepszego rozpoznania (powinny to być raczej tzw. przyczyny "inne"); "lepsze rozpopznanie" byłoby prawidłowe w odniesieniu do zasobów pochodzących z "przegłębienia" eksploatacji (rozpoznanie dokumentacji geologicznej wskazywało na spąg złoża wyższy niż wynika to ze stanu rzeczywistego, czyli rozpoznania robotami górniczymi).
Pozyskanie zasobów w takim przypadku, kiedy to spąg złoża zalega głębiej niż wynika to z dokumentacji geologicznej można uznać za dopuszczalne pod warunkiem, że dolnej granicy eksploatacji nie określała wprost koncesja, jak też nie zachodziła konieczność wcześniejszego rozpoznania warunków hydrogeologicznych. Wówczas naruszenie granic eksploatacji świadczy o nieprawidlowym funkcjonowaniu służby mierniczo-geologicznej (oczywiście zakładając, że takowa została przez przedsiębiorcę zaangażowana i sumiennie wykonuje swoje obowiązki).
Z kolei jeśli granice obszaru górniczego zostały naruszone na skutek np. zjawiska osuwiskowego czy oberwania skalnego to taki przypadek powinien być odpowiednio udokumentowany - przez nie tylko służbę mierniczo-geologiczną ale zespół ds. zagrożeń naturalnych (oczywiście, jeśli takowy został powołany przez krzg i sumiennie wykonuje swoje zadania), wówczas "taki występek" nie podlega karze; oczywiście tego typu sytuacja nie może być formą usprawiedliwienia czy alibi celowej i świadomej działalności poza obszarem koncesyjnym; takowa powinna być surowo karana przez organy nadzoru górniczego.

Myślę, że należałoby trochę zmienić podejście do granic złoża i ich nienaruszalności. Bo przecież granice złoża w dokumentacji geologicznej to nie termin prawny ale wyinterpretowany przez dokumentatora (lepiej albo gorzej) przebieg granicy wartości parametrów definiujących złoże. W rzeczywistości przebieg tej granicy może być zgoła odmenny od przedstawionego w dokumentacji geologicznej. Uprawnienia do wydobywania kopaliny nie determinuje zatem przebieg granic złoża ale granica obszaru górniczego. To ona powinny być w koncesji jasno i precezyjnie określona. Obszar górniczy jest przestrzenią i wymaga jednoznacznego zdefiniowania. Dopóki w koncesjach nie będą określane w sposób precyzyjny rzędne docelowej (możliwej) eksploatacji (nawet niech będą one poniżej udokumentowanego złoża) - to pytanie czy naruszenie granic udokumentowania złoża jest naruszeniem koncesji będzie przedmiotem spekulacji.

W "moim" przypadku koncesja nie określała rzędnej spągu złoża, zatem zgodnie z tym co przedstawiacie, nie możemy mówić o naruszeniu warunków koncesji. Poza tym czy przedsiębiorca nie mógłby się tłumaczyć racjonalną gospodarką złoża? Rozumiem, że przedsiębiorca musi wnieść opłatę eksploatacyjną za te przyrosty?

Oczywiście, że racjonalna gospodarka złożem jest jedną z podstawowych zasad korzystania ze środowiska (zob. przywołane wyżej artykuły).
Od wydobytych przyrostów należy wnieść opłatę eksploatacyjną. Należy je oczywiście uwzględnić w ewidencji zasobów, operacie ewidencyjnym i corocznej informacji.

Opłatę eksploatacyjną uiszcza się od kopaliny wydobytej; jeśli przyrost został skonsumowany (wydobyty) to bezwzględnie należy od niego takową opłatę odprowadzić. Oczywiście wielkość przyrostu należy wykazać w operacie ewidencyjnym i w formularzu sprawozdawczym Z1. Jeśli natomiast przyrost zasobów został stwierdzony (np. poprzez roboty geologiczne wyprzedzające itp.) ale nie został on wydobyty to w takim przypadku przedsiębiorca nie uiszcza od niego opłat eksploatacyjnych; zrobi to po fakcie jego wydobycia.